Βιταμίνη D: Ανεπάρκεια και τρόποι αντιμετώπισης
Η βιταμίνη D είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη που εύλογα θεωρείται πολύτιμος σύμμαχος για την υγεία. Είναι απαραίτητη για την διατήρηση της ομοιόστασης του ασβεστίου και του φωσφόρου στο έντερο και στα οστά. Μαζί με το ασβέστιο, η βιταμίνη D προστατεύει από την απώλεια οστικής μάζας.
Η σημασία της βιταμίνης D όμως δεν τελειώνει εκεί. Υπάρχει συσχέτιση ανεπάρκειας βιταμίνης D με μυριάδα οξείες και χρόνιες ασθένειες. Έρευνες έχουν δείξει ότι βοηθάει στην καλύτερη λειτουργία του ανοσοποιητικού, στον έλεγχο του σακχάρου αλλά και στην πρόληψη άλλων σοβαρών παθήσεων όπως διαφόρων μορφών καρκίνου( μειωμένες τιμές σχετίστηκαν με καρκίνο του μαστού και οστικές μεταστάσεις αυτού), σκλήρυνσης κατά πλάκας, ψυχιατρικών νόσων, υπέρτασης και άλλες ασθένειες.
Τα τελευταία χρόνια, η εν λόγω βιταμίνη έχει συγκεντρώσει το ενδιαφέρον των επιστημόνων καθώς προκύπτουν συνεχώς νέα δεδομένα σχετικά με τον ρόλο της στην υγεία.
Ποια άτομα διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο έλλειψης βιταμίνης D;
Περίπου το 50% του συνολικού πληθυσμού της γης εμφανίζουν κάποιου βαθμού ανεπάρκειας της βιταμίνης D.
Η έλλειψη της βιταμίνης μπορεί να οφείλεται σε ανεπαρκή πρόσληψη ή μειωμένη έκθεση στον ήλιο. Επίσης, υπάρχουν παθολογικές καταστάσεις που περιορίζουν την απορρόφηση της, όπως η χρόνια νεφρική και ηπατική ανεπάρκεια, η χρήση φαρμάκων, καθώς και παθολογικές καταστάσεις του γαστρεντερικού συστήματος (κοιλιοκάκη, κυστική ίνωση).
- Βρέφη που θηλάζουν. Η Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρεία συστήνει τη χορήγηση 400IU ημερησίως σε βρέφη αποκλειστικού ή μερικού θηλασμού.
- Άτομα με σκουρόχρωμο δέρμα καθώς η μελανίνη δρα σαν προστατευτικό φίλτρο στην απορρόφηση της UVB ακτινοβολίας. Έρευνες έδειξαν, ότι οι Αφροαμερικανοί με πολύ σκούρο δέρμα έχουν SPF 15 και έτσι η ικανότητά τους να παράγουν βιταμίνη D στο δέρμα τους μειώνεται κατά 99%.
- Ηλικιωμένοι με προβλήματα υγείας που νοσηλεύονται για μεγάλο χρονικό διάστημα.
- Άτομα με περιορισμένη έκθεση στον ήλιο λόγω θρησκευτικών ή πολιτιστικών πεποιθήσεων (π.χ μοναχοί) ή λόγω εργασίας (γραφείο).
- Άτομα με βαθμό παχυσαρκίας.
- Άτομα που αποφεύγουν την έκθεση στον ήλιο λόγω θεμάτων υγείας.
- Στο γεωγραφικό πλάτος της Ελλάδας που δεν επιτρέπει την επαρκή σύνθεση βιταμίνης D ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες.
- Στην ατμοσφαιρική ρύπανση η οποία λειτουργεί ως φίλτρο κατά της ηλιακής ακτινοβολίας.
- Στις συστάσεις για αποφυγή της έκθεσης στον ήλιο και στη χρήση αντηλιακών με υψηλό δείκτη προστασίας, φαινόμενο που στη διεθνή βιβλιογραφία περιγράφεται ως heliophobia (ηλιοφοβία).
- Στην κατανάλωση περισσότερων λιπαρών ψαριών, όπως ο σολομός, από τους κατοίκους των βόρειων χωρών.
Η κύρια πηγή βιταμίνης D για τους ανθρώπους είναι η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία. Οτιδήποτε μειώνει τη μετάδοση της ηλιακής UVB ακτινοβολίας στην επιφάνεια της γης ή οτιδήποτε παρεμβαίνει στη διείσδυση της ακτινοβολίας UVB στο δέρμα, θα επηρεάσει τη δερματική σύνθεση της βιταμίνης D3 . Ο χρόνος που χρειάζεται κάποιος να εκτεθεί στην ηλιακή ακτινοβολία για να συνθέσει την εν λόγω βιταμίνη εξαρτάται από την ηλικία, το χρώμα το δέρματος, διάφορες παθήσεις. Η βλάβη του δέρματος ωστόσο παραμένει ανησυχητική, οπότε είναι προτιμότερο να περιορίζετε την έκθεση στον ήλιο σε 10 με 30 λεπτά, δύο φορές την εβδομάδα κατά τις ώρες αιχμής του ήλιου.
Το 90% της βιταμίνης D προέρχεται από την έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία ενώ το υπόλοιπο 10% λαμβάνεται μέσω της διατροφής ή με τη μορφή διατροφικών συμπληρωμάτων.
- Η άλλη λιγότερο σημαντική πηγή της βιταμίνης D είναι μέσω των τροφών. Πολύ λίγα τρόφιμα έχουν φυσικά βιταμίνη D.
- Οι τροφές με τη μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε βιταμίνη D είναι:
- Τα λιπαρά ψάρια όπως ο σολομός, το σκουμπρί, η σαρδέλα, ο μπακαλιάρος. Σε έρευνα, παρατηρήθηκε ότι ο σολομός που αλιεύθηκε από ανοικτό πέλαγος είχε κατά μέσο όρο 500-1000 IU βιταμίνης D σε 100 g, ενώ ο σολομός εκτροφής περιείχε ≈ 100-250 IU βιταμίνης D ανά 100g. Ο πιο πιθανός λόγος είναι ότι η βιταμίνη D είναι άφθονη στην τροφική αλυσίδα, αλλά δεν είναι άφθονη στη διατροφή του σολομού εκτροφής.
- Τα αυγά.
- Το μουρουνέλαιο.
- Το συκώτι, καθώς επίσης και
- Τα μανιτάρια εάν καλλιεργούνται υπό φως UV.
- Ορισμένα εμπλουτισμένα τρόφιμα όπως το γάλα, ο χυμός, η φυτική μαργαρίνη, τα δημητριακά και κάποια αρτοσκευάσματα.
Συμπληρώματα βιταμίνης D. Όπως αναφέρθηκε, μερικά άτομα μπορεί να χρειαστούν επιπλέον βιταμίνη D. Η δόση εξαρτάται από το βαθμό ανεπάρκειας ή έλλειψής της, πάντα σε συνεννόηση με το γιατρό.
Η καλύτερη μέθοδος για τον προσδιορισμό των επιπέδων της βιταμίνης D ενός ατόμου είναι η μέτρηση της συγκέντρωσης 25 (OH) D3 με αιματολογική εξέταση. Τιμές 25 (OH) D3>30 ng/ml θεωρούνται φυσιολογικές.
Η γενική σύσταση είναι οι ενήλικες να προσλαμβάνουν καθημερινά 800 IU (International Units) βιταμίνης D.